Demir eksikliği Türkiye’ de çok görülen bir hastalıktır. Özellikle hamileler ve bebeğini emzirenler, çocuklar, büyüme çağında ve aşırı adet kanaması geçiren kızlar, üreme çağındaki birçok kadında ve diyaliz hastalarında demir eksikliği(anemi/kansızlık) görülür.
Demir, vücudumuz için temel bir mineraldir. Vücutta üretilmediği için besinler yoluyla yeterli miktarda alınması gerekir. Demirin vücuttaki en önemli görevi “hemoglobin” yapımıdır. Hemoglobin, kanımızdaki alyuvarlarda bulunur ve tüm dokuların yaşaması için gerekli olan oksijeni taşıma işlemini gerçekleştirir. Diğer bir deyişle, oksijen yaşantımız için ne kadar önemli ise oksijenin kullanılabilmesi içinde demir o kadar önemlidir.
DEMİR EKSİKLİĞİNİN GÖRÜLME NEDENLERİ NELERDİR?
- Ağır, yoğun mensturasyon(adet) kanamaları.
- Besinlerle yeterli demir mineralinin alınmaması. Bu durum genellikle demire çok ihtiyacı olan bebeklerde, gelişme çağında ve hamilelik döneminde görülebilir.
- Vücut içi kanamalar. Bu kanamalar ülser, hemoroid veya kanser sonucu oluşmuş olabilir.
- Düzenli aspirin kullanımı da kanamalara yol açabilir.
- Vücutta demir emilim bozukluğu. Bu durum çölyak hastalığında veya mide-bağırsağın bir kısmı alınmışsa görülebilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ (KANSIZLIK) BELİRTİLERİ
Demir eksikliği anemisi olan birçok kişide belirti ve işaretler hemen görülmeyebilir, çünkü vücuttaki demir depoları yavaş yavaş boşalır.
- Yorgunluk ve enerji azlığı
· Konsantrasyon bozukluğu
· Sinirlilik
· Bağışıklık sisteminde zayıflık
· Çarpıntı ve Nefes darlığı
· Solgun cilt, dişeti ve tırnaklarda kırılmalar
- İştahın azalması
- Kış aylarında el ve ayaklarda üşüme
- Yiyecek dışındaki şeylere istek. Örneğin: toprak, buz gibi
- Tahriş olmuş dil
- Baş dönmesi
DEMİR EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ
Doktorunuz muhtemelen kansızlığınız için size demir ilaçları verecektir. Birçok kişi ilaçları kullanmaya başladıktan birkaç gün sonra kendini iyi hissetmeye başlar. İyi hissetseniz bile ilaçları almayı bırakmayın. Demir depolarınız dolması için en az 3 ay kullanmanız gerekir. Eğer sizde kansızlık olduğunu düşünüyorsanız kendi kendinizi tedavi etmeye kalkmayın. Doktorunuz önermeden demir hapları kullanmayın.
Demir haplarını C vitamini takviyesi veya C vitamini ihtiva eden besinlerle alırsanız vücutta kullanımı çok daha iyi olur. C vitamini yüksek besinler kuşburnu, kivi, çilek, brokoli, domates, biber, kavun, maydanoz, yeşil yapraklı sebzeler, turunçgillerdir. Demir haplarını süt, kafein içeren besinler(çay, yeşil çay, kahve gibi), posası yüksek besinler ve antiasit (mide ilaçları) ile birlikte almayınız.
Demir hapları; eğer demir seviyeleriniz çok düşükse (anemikseniz), doktorunuz tarafından demir takviyesi kullanmanız için öneri alabilirsiniz. Bu ilaçları kullanırken konstipe (kabızlık durumu) olma olasılığı yüksektir. Bunu önlemek için, taze sebze ve meyve, lif ve su tüketimini diyette arttırmak önem taşır.
Demir eksikliği anemisinden korunmak için, ihtiyacınız olan demiri yeterli miktarda içeren besinleri tüketmelisiniz.
Demirin Besinsel Kaynakları;
Hem-demir kaynakları: et, tavuk, balık, organ etleri
Hem olmayan demir: tahıllar, kuru baklagiller, yeşil sebzeler, yumurta sarısı, kuru meyveler, kabak çekirdeği, fındık, fıstık, pekmez, tahin, yulaf, soya fasulyesi, ıspanak, erik suyu, ahududu suyu…
DEMİR BESİNLERDE BOL BULUNUYORSA, BİZLER NEDEN VÜCUDUMUZA YETERLİ MİKTARDA DEMİR ALAMIYORUZ?
Emilim düşüklüğü buna neden oluyor. Şöyle ki; besinlerde demir, hem-demir ve hem olmayan demir olmak üzere iki ayrı formda bulunur. Hem-demir diyetteki toplam demirin % 10-15’ i kadardır. Kas ve organ etlerindeki miyoglobin ve hemoglobinin yapısında yer alır. Emilim oranı % 20 dolaylarındadır. Hem olmayan demir diyetteki demirin % 85-90’ ı kadardır. Bitkisel besinler ile süt ve yumurtanın bileşimindeki demir bu formdadır. Hem olmayan demirin emilimi; hem demirin emilimine göre oldukça düşüktür ve diyetteki pek çok faktör emilimini azaltır. Buna karşın C vitamini kaynakları emilimini artırıcı etki gösterir. En iyi hem olmayan demir kaynakları; sırasıyla yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, kuruyemişler, yağlı tohumlar, pekmez, kuru meyveler, bulgur, tam buğday ve çavdar unundan yapılmış ekmektir.
Bazı besinlerde demir emilimini azaltan öğeler bulunmaktadır: Ispanak ve çikolata içindeki okzalik asit, kuru baklagiller ve tahıl kepeği içindeki fitik asit, çay içindeki taninler ve kahve içindeki polifenoller hem olmayan demirin emilimini azaltan faktörlerdir. Fakat bu besinlerle C vitamini veya hem demir içeren besinler tüketildiğinde demirin emilimi artmaktadır.
Bazı Besinlerin Demir İçerikleri Ve Emilimini Artıran C Vitamininden Zengin Besinlerle Öneriler
- 4 adet köfte (az yağlı dana eti–120 gr) = 3,6 mg demir içerir- yanında bol limonlu salata demir emilimini artırır.
- 1 yemek kaşığı pekmez=1 mg demir içerir- C vitamininden zengin portakal suyunun içerisine pekmez eklenerek demir mineralinden daha fazla yararlanılır.
- 1 büyük boy yumurta sarısı=0,7mg demir içerir– kahvaltıda yanında söğüş sebzeler( domates, salatalık, biber, maydanoz) tercih ederek demirin vücudumuza daha fazla katkısı sağlanır.
- 1 porsiyon kuru baklagil yemeği (60 gr) = 4,2 mg demir içerir.- yanında C vitamininden zengin brokoli ile bir öğün yapılabilir.
- Fındık/badem/ceviz (yaklaşık 10 gr) = 0,3 mg- yağlı tohumların yanında 1 orta boy kivi veya 8 çilek tercih ederek hem demirin biyoyararlılığını sağlarız hem de güzel bir ara öğün yapmış oluruz.
- Kahve ve çayı öğünlerde değil, ara öğünlerde içmeye özen gösterin. Yemeklerden 1 saat sonra çayı açık ve limon ile birlikte tüketebilirsiniz.
“Diyetle yeterli düzeyde demir sağlamak besin seçimine, dolayısıyla da besin öğeleri arasındaki iş birliğinin gücüne bağlıdır. Böylece diyette besin çeşitliğinin önemi bir kez daha vurgulanmış olur.”
Sizin için kapsamlı bir beslenme planı için diyetisyeninize başvurun, demir suplemanları için hekiminize başvurun.
Soru ve görüşleriniz için; dyt.tubasnmz@gmail.com mail adresinden ulaşabilir.
İnstagram; https://www.instagram.com/dyt.tubasonmez/adresini takip edebilirsiniz.
Facebook; https://www.facebook.com/dyt.tubasonmez/ adresini takip edebilirsiniz.