Hepimizi ölümlü olduğumuzu bir şekilde biliriz. Belki bunun, yani kaçınılmaz ölümün ne zaman ve nasıl gerçekleşeceğine dair verilere sahip değiliz. Ama biliriz. Ölümlü olduğumuzu bilmek, ölümün bize uzattığı bir tür dostluk eldir. Bu anlamıyla ölüm her zaman düşmanımız değildir. Sadece ölümlü olduğumuzu bilmek bile, hayatın ne kadar değerli olduğunu hatırlatır bize. Ölüm eşitlikçidir, hiç kimseyi dışarıda imtiyazlı halde bırakmaz. Makam, mevki, şan, şöhret, para ve güç dinlemez. Eninde sonunda uğrar hanemize. Aman dinlemez, yalvarmak para etmez. Ve son pişmanlık da fayda etmez.
Ama en yaman çelişki şurada; ölüm bu kadar saf eşitlikçiyken, hayat adeta eşitsizlikler festivali. Bazen adına ömür dediğimiz bu kısa hayat dilimine bu kadar eşitsizlik sığdırdığımıza akıl erdiremiyor, hatta hayretler içinde kalıyorum. Şimdiyi yaşarken, hem edebi hayatı düşünmek hem de bu kadar eşitsiz vaziyetlere sebep olmak, galiba hayatım boyunca izah edemeyeceğim büyük ihtilafım olarak kalacak.
Hayat içinde eşitsiz olmak için bu kadar gözü kara olmanın sebebi ne olabilir? Ötekinden daha iyi yaşamak için hangimizi daha ayrıcalıklı imtiyazlarla gelir dünyaya. Galiba ötekilerden kendimizi daha üstün görmeden bu kadar eşitsizliğe tamah edemeyiz. Ötekilerden daha değerli olduğumuza inanmak eşitsizliğin maddi temeldir. Eğer bu doğruysa eşitsizlik bir tür kibrin sonucudur. Kibirli olmak eşitsizliğe davetiye çıkarmaktır.
Elbette her birimizin farklı bir zihin ve yeteneğe sahip olduğumuzu biliyorum; dolayısıyla bu zihin ve yetenek farkının kimi kolaylıklara vesile olmasını anlarım, ama bunun eşitsizlik boyutuna taşınması, bana inanılır gibi gelmiyor.
Hepimizin bir hayatı var ve bütün dinler ve ideolojiler bu hayatın değerli olduğunu vaaz ederler. Peki, hayatlarımız değerliyse, o zaman bu kadar eşitsizliğin nedeni ne? Anlaşılan şudur; ölüm konusunda hem fikiriz ama hayat bizi ayrıştırıyor. Daha doğrusu, kimleri hayat bahsinde bizden daha üstün ve daha değerli olduklarına inanıyorlar.
Ben yeri gelmişken açıkça söylüyor ve ilan ediyorum; benim hayatım hiç kimsenin hayatından daha değerli değildir. Ben hiç kimseden hiçbir nedenle üstün değilim. Dolayısıyla hiç kimsenin benim değerli hayatım uğruna ölmesine rıza gösteremem. Aynı şekilde ölüm de doğaldır ve onu kutsamak için, bugünü feda etmem. Şu hayatta tek hedefim var; benimki dahil olmak üzere, mümkünse herkesi hayatta tutmak. Herkesin yaşama hakkını gözetip korumaktır.
Sırf bu yüzden ‘’ölüme yatmayı’’ hiç hoşgörü ile karşılamadım. En kutsal davalar için bedenini ölüme yatıranlarla empati yapmadım; çünkü ölümün alternatifi yok. Ölümü yumuşatacak herhangi bir hissediş, duyumsayış ya da kavram yok. Ölüm ölümdür ve sonucu tektir. Her hak arayışı esasen hayatta kalmayı hedefler. Hak arayışları hayatı daha güzel ve yaşanır kılmak içindir. Ölüm hariç. Bütün hak arayış yol ve yöntemleri, benim nezdinde meşru ve doğrudur. Ölüm hayatın sonu olduğuna göre, aslında her ölüm hayatın gasp edilmesidir.
Milan Kundera ‘’ Ölümsüzlük’’ adlı romanında ‘’İnsan nasıl ölümlü olunacağını bilmiyor’’ diye yazar. Wittgenstein ‘’Tractatus Logico’’da ‘’ebedi yaşam, şimdi yaşanandır’’ der. Eğer Wittgenstein’a itibar edecek olursak, o zaman ölüm her andır. Şimdi yaşanılan her an hem ölüm hem de hayat anlamına gelir. Galiba bu büyük paradoks ve iç içe geçmişlik yüzünden Milan Kundera, ‘’nasıl ölümlü olunacağımızı bilmediğimizi’’ ima ediyor. Geleceğe aldırış etmemek, ancak, kaçınılmaz olan yarının -yani ölümün- bilgisiyle mümkün olabilir?
Ölüm bilgisi şimdiye değer katar. Eğer ölüm her ansa o zaman gelecek müphemleşir. Daha doğru bir ifadeyle, ölümün olduğu yerde gelecek yoktur, sadece şimdi var. Zaten şimdiyi yaşayamayanların en büyük umudu gelecektir. O da gelir mi, gelmez mi, hiç bilinmez.